Gedenkplekken met een persoonlijk verhaal

‘Ik vergelijk mijn manier van werken vaak met die van de Grote Vriendelijke Reus’, vertelt Leonie. ‘Het bekende personage van Roald Dahl dat dromen inblaast bij kinderen. Ik blaas met mijn gedenkplekken herinneringen in. Als je zo’n plek voorbij loopt, word je even herinnerd aan wat is geweest en wat voor de nabestaanden voor altijd belangrijk zal blijven. Daar hoeft ook geen bordje met uitleg bij. De mensen waar het om gaat kennen het verhaal, anderen voelen dat hier een bijzonder iemand wordt herdacht.’

Eyeopener
‘Eigenlijk heb ik altijd al belangstelling gehad voor begraafplaatsen en andere herdenkingsplekken’, verklaart landschapsontwerper Leonie haar bijzondere beroepskeuze. ‘Tijdens mijn werk bij een architectenbureau in Delft vroeg een bekende van me of ik het graf van zijn vader wilde ontwerpen. Ik kwam er toen achter dat leveranciers van natuursteen een wel heel beperkt aanbod hebben. Dat kan veel persoonlijker, vond ik. Het was voor mijzelf een eyeopener. Ik heb mijn baan opgezegd en ben gaan reizen door Zuidoost Azië, waar ik heel veel mooie plekken heb gefotografeerd die met herdenken te maken hebben. Heel kleurrijk en lieflijk vaak. Dat sprak me enorm aan.’

Veel meer inzicht
‘Weer terug in Nederland, nu ruim acht jaar geleden, wist ik dat dit mijn roeping was. Ik besloot mijn eigen bedrijf op te richten. Dat was best een stap, want mijn studie aan de Kunstacademie had me niet echt voorbereid op het ondernemerschap. Sterker nog: in het laatste jaar van mijn opleiding kreeg ik nog te horen hoe ik een uitkering voor kunstenaars aan kon vragen. Dat was niet mijn weg. Na acht jaar ervaring bij architectenbureaus, schreef ik me nu in bij de KvK. Een cursus ‘ondernemerschap voor ruimtelijk vormgevers’ heeft me verder geholpen. Met een business model canvas bracht ik mijn ondernemersplan in kaart. Ik kreeg zo veel meer inzicht in wat ik goed doe en wat beter kan. Ik leerde er bijvoorbeeld hoe ik nieuwe kanalen kan aanboren en hoe ik me daarbij beter kan onderscheiden. Ik ben niet zomaar een grafsteenleverancier, ik ontwerp mooie dingen voor mensen die iets echt persoonlijks willen.’

Verzetsmonument
Haar eerste opdracht was een nieuw ontwerp voor het verzetsmonument in Transwijk in Utrecht. ‘Het idee was om de verzetsstrijders die hier worden herdacht uit de anonimiteit te halen’, vertelt Leonie. ‘Een hardstenen erelint toont nu de namen, leeftijden en persoonlijke acties van deze mensen. Zo zullen toekomstige generaties de betekenis van dit monument blijven begrijpen.’ Al snel volgde nóg een collectieve herdenkingsplek: een monument ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de vliegramp in Tripoli. Leonie creëerde het ontwerp dat bestaat uit een wereldbol, een plateau met de namen en een bankje om te rouwen.

Verzetsmonument in het Utrechtse Transwijk

Gevoelskwestie
Ook particulieren wisten haar inmiddels te vinden. ‘Mensen vertrouwen het me toe’, vertelt ze. ‘Dat is een gevoelskwestie. Ik kan me ook zelf goed invoelen in de personen voor wie ik iets ga ontwerpen. Ik kom bij de mensen thuis. Ik luister. Ik proef de sfeer. Zo ontstaat een verhaal dat ik meeneem en dat ik vertaal in een persoonlijk ontwerp. Dat kan kort of lang nadat iemand is overleden, maar ook daarvoor: hoe mooi kan het zijn om al bij leven na te denken over een blijvende herinnering? Zo kan je het er nog met elkaar over hebben: samen een plek uitzoeken, samen bedenken wat daar op komt. Ook daar kan ik een rol in spelen. Voor later.’

Muurtje in de zon
Eenmaal in business was het haar moeder die Leonie op een heel vernieuwend idee bracht. ‘Ze zei me op een dag: ‘Als ik dood ben, wil ik worden gecremeerd en dan een warm plekje krijgen in een muurtje in de zon.’ Toen bedacht ik me hoe mooi het zou zijn als ik haar as kon vermengen met klei en daar een gebakken gedenksteen van zou maken en die in een muurtje te verwerken. Zodat ik er later op een warme nazomermiddag tegenaan kon gaan zitten en in de warmte van die stenen indirect de warmte van mijn moeder weer zou kunnen voelen. Zo ontstond mijn ‘Klei en As’ project. Inmiddels heb ik bij een keramiek-atelier de eerste proeven gemaakt. Het is trouwens ook een heel duurzaam idee: met klei hou je de as vast, terwijl verstrooien niet goed is voor de bodem en het bodemleven’.

Persoonlijke benadering
‘Als ondernemer ben ik nog steeds op zoek naar manieren om beter gevonden te kunnen worden’, vertelt Leonie. ‘Adverteren vind ik niet passen bij mijn werk. Om mijn verhaal te vertellen moet ik het hebben van mond-tot-mond-reclame. Dat laatste is lastig, want je vertelt niet zomaar tijdens de lunch dat je nog iemand kent die een mooie gedenkplek kan ontwerpen. Ook om die reden heb ik laatst een filmpje op mijn website geplaatst, waarin ik laat zien wie ik ben en wat ik doe. Dat deelt makkelijker. Verder ben ik veel in gesprek met kleine uitvaartondernemers. Ik leg uit waarom je het beste met een ontwerp kan beginnen voordat je naar een steenhouwer gaat: eenmaal op papier kan het op elk moment worden uitgevoerd. Die persoonlijke benadering past veel beter bij mij dan een advertentie. ’

Mooie ervaring
‘Aan zo’n mooie herinneringsplek zijn natuurlijk kosten verbonden’, beaamt Leonie. ‘Net zoals niet iedereen zich een architect kan veroorloven om een eigen huis te bouwen, heeft ook mijn ontwerp een prijskaartje. Als ik mijzelf serieus wil nemen, moet ik er wel wat aan overhouden. Maar winst is niet mijn hoogste doel. Ik wil mensen vooral een mooie ervaring geven. Als zo’n gedenkplek eenmaal af is, zie ik vaak hoe het de nabestaanden raakt. Dan zeggen ze tegen me dat het helemaal klopt bij de persoon die is overleden. En daar doe ik het voor.’